Palliatieve zorg – leven toevoegen aan dagen

“Leven toevoegen aan de dagen, geen dagen aan het leven. Deze welbekende uitspraak van de Britse arts Cicely Saunders, de grondlegster van palliatieve zorg (1918-2005) geeft precies weer wat voor mij belangrijk is in de palliatieve zorg.” Aan het woord is Petra Breukhoven, huisarts en kaderarts palliatieve zorg. Petra vervolgt: “Als iemand ongeneeslijk ziek is, is niet de duur van het leven, maar de best mogelijke kwaliteit van leven wat mij betreft het belangrijkste. Idealiter krijgen alle patiënten met een levensbedreigende aandoening of algehele kwetsbaarheid en hun naasten mededogen en de best mogelijke palliatieve zorg. Dit betekent dat wij niet alleen de lichamelijke klachten behandelen, maar ook geestelijke, sociale en spirituele hulp bieden.”  
 
Wat is er nodig?  
“Om te zorgen voor optimale palliatieve zorg, is scholing van groot belang, zodat de zorgverleners beschikken over de juiste deskundigheid op dit gebied. Het Netwerk Palliatieve Zorg Westland Schieland Delfland organiseert scholingen, maar ik vind het ook belangrijk dat dit onderwerp wordt meegenomen in de basis geneeskunde opleiding en huisartsenopleiding. Daarnaast is het voor optimale palliatieve zorg van belang dat regelmatig overleg plaatsvindt tussen zorgverleners. Dit zorgt voor een goede samenwerking tussen alle zorgverleners die betrokken zijn bij de palliatieve zorg. Verder is het belangrijk om te weten wie inzetbaar is voor ondersteuning op geestelijk, sociaal of spiritueel gebied.”  
 
Deze visie wordt ook uitgedragen door het Netwerk Palliatieve Zorg Westland-Schieland-Delfland (WSD) die de samenwerking tussen de verschillende zorgpartijen in onze regio bevordert. Petra is als lid van de kerngroep aan dit netwerk verbonden. De kerngroep, bestaande uit een multidisciplinaire groep zorgverleners binnen de palliatieve zorg, is verantwoordelijk voor het opstellen en de uitvoering van het meerjarenplan. Het netwerk organiseert daarnaast onder andere casuïstiekbesprekingen en multidisciplinaire scholing. 
Petra vervolgt: “Om goede en passende medische zorg te geven in de laatste levensfase is het belangrijk tijdig te weten wat iemand wel of juist niet wil aan zorg. De zorgverlener (en daarmee bedoel ik niet alleen de huisarts) kan hier al vroeg in het ziekte- of kwetsbaarheidstraject mee starten, zodat de patiënt en diens naasten in rustige, niet-acute omstandigheden kunnen nadenken over doelen en voorkeuren. Door goede proactieve zorgplanning hoop je ongewenste opnames en behandelingen te voorkomen, maar kan bijvoorbeeld ook rekening worden gehouden met de plek waar iemand wenst te overlijden.” 
 
 
 
Hoe voer je het gesprek voor proactieve zorgplanning?   
Om een dergelijk gesprek rustig en aan de hand van de vier dimensies (somatisch, psychisch, sociaal en existentieel) te kunnen voeren, is tijd nodig, en dat kan lastig zijn zo weet Petra: “We hebben in de drukte van de huisartsenpraktijk vaak weinig tijd. En dan hebben we het nog niet eens over de tijd die het kost om e.e.a. te verwerken in het HIS en over te dragen aan de huisartsenpost (als je de zorg in ANW niet zelf doet) en het ziekenhuis (als de patiënt nog onder behandeling is bij een medisch specialist). Toch is het belangrijk om hier tijd voor te maken en scholingen te volgen over ‘hoe pak je een gesprek in de palliatieve fase aan’. “ 
“Ook is het voor de meeste mensen ongemakkelijk en misschien zelfs wel beangstigend om over de dood te praten. In 2022 is er een SIRE campagne geweest “De dood. Praat erover, niet eroverheen.” Ik denk dat dit soort landelijke initiatieven belangrijk blijven, maar dat het daarnaast ook helpend kan zijn om lokaal, bijvoorbeeld tijdens een bijeenkomst in een buurthuis of iets dergelijks, het gesprek aan te gaan met buurtbewoners.”  
 
Goed voorbeeld samenwerking in de palliatieve zorg 
“Tijdens mijn kaderopleiding heb ik (samen met Kirsten Held, onze voorzitter en verpleegkundige bij Careyn) de PaTz groep Pijnacker opgezet. PaTz staat voor “palliatieve zorg thuis”. Onze groep bestaat inmiddels uit 8 huisartsen vanuit nagenoeg alle praktijken in Pijnacker, verpleegkundigen/verzorgenden van de grote thuiszorgorganisaties in Pijnacker (Buurtzorg, Careyn en Pieter van Foreest), een geestelijk verzorger van de Haagsche Zin, de coördinator vrijwilligers terminale zorg van de Stichting Welzijn en Ondersteuning Pijnacker (SWOP) en een gespecialiseerd verpleegkundige palliatieve zorg uit het Reinier de Graaf Gasthuis. Ikzelf sluit aan als deelnemend huisarts, maar ook als consultatieve kaderarts palliatieve zorg.”  
De leden van de PaTz groep brengen samen vroegtijdig de palliatieve patiënten in beeld en proberen zo te anticiperen op de zorgbehoefte van de patiënt (proactieve zorgplanning). Daarnaast vergroten zij hun deskundigheid door samen casuïstiek en of een thema te bespreken en verbeteren zij de samenwerking in de eerste lijn:  
“Elkaar kennen en korte lijnen hebben, is uiteraard prettig, maar verbetert m.i. ook de kwaliteit van zorg. Ook kunnen we elkaar zo steunen bij emotioneel beladen casuïstiek. Als kaderarts ben ik betrokken bij het palliatief team van het Reinier de Graaf Gasthuis. Binnen dit kader sluit ik wekelijks aan bij het MDO, waarin de patiënten worden besproken waarbij het palliatief team in consult is gevraagd (klinisch en poliklinisch). Ik ben hierin de verbinding tussen de 1e en 2e lijn en samen met dit gedreven team maken we ons sterk om de kwaliteit van de palliatieve zorg voor de patiënten in het ziekenhuis te bevorderen.”  
 
Een ander mooi voorbeeld van samenwerking en elkaar ondersteunen is het Regionaal Advies Team Palliatieve Zorg WSD bestaande uit 5 verpleegkundigen van verschillende organisaties en 3 kaderartsen palliatieve zorg (Joost Moerman, Marjan Tenk en Petra zelf). Huisartsen en andere zorgverleners uit de regio kunnen op werkdagen van 8.30 – 17.00 uur terecht voor advies en consultatie over palliatieve- en terminale zorg (via telefoonnummer 06-20137959).

“Palliatieve zorg is (vind ik) het mooiste en intiemste deel van ons vak, maar zorgt er ook voor dat je soms voor hele ingewikkelde dilemma’s staat. In die situaties zijn wij beschikbaar voor een luisterend oor, om mee te denken en om met onze kennis van de palliatieve zorg, zo goed mogelijk te adviseren.”  
 
Meer informatie   
Meer informatie voor zorgverleners, patiënten en naasten is te vinden op deze website.